Op 5 mei viert Nederland feest, maar die datum voelt niet voor iedereen als Bevrijdingsdag. In Nederlands-Indië, het huidige Indonesië, capituleren de Japanners pas op 15 augustus 1945. Sinds 2014 organiseert Tony Simon (74) op die datum een herdenking in Marum.
Simon is een Indische Nederlander. Op 12-jarige leeftijd arriveert hij met zijn ouders in Amsterdam. De reden voor hun vertrek uit Indonesië is de levensbedreigende situatie daar. Kort na de overgave van Japan in 1945 roept een groep nationalisten onder leiding van Soekarno de onafhankelijkheid van Indonesië uit.
‘Direct na de bevrijding was er weer oorlog’, zegt Simon. ‘We werden gezien als paria’s, want wij waren geen échte Indonesiërs.’ Het geweld neemt in rap tempo toe, dus nemen in totaal zo’n 300.000 Indische Nederlanders de boot naar Amsterdam of Rotterdam.
Nieuwe start in Nederland
Een nieuwe start maken in Nederland is lastig. Simons vader is ingenieur, maar zijn diploma’s worden hier niet erkend. ‘We moesten helemaal opnieuw beginnen’, zegt Simon. ‘Onze bezittingen in Indonesië waren onteigend. Mijn ouders hadden schulden, omdat ze de bootreis moesten terugbetalen.’ Een ticket kost in die tijd zo’n 1000 gulden.
Simon kan toch studeren en wordt beeldend vormgever. Aan de wanden van zijn atelier in Marum hangen aquarellen met motieven uit Indonesië. De werken zorgen voor vruchtbare gesprekken met bezoekers.
Simon: ‘Ik merkte dat veel onduidelijk is rond de geschiedenis van de Indische Nederlanders. Daarom besloot ik in 2014 een herdenking te organiseren, zodat we erover in gesprek konden gaan.’
Emotionele avond
De eerste editie telt acht bezoekers. De groep bestaat uit Indische Nederlanders en andere belangstellenden. ‘Dat werd een heel emotionele avond’, zegt Simon. ‘Zo heftig dat ik dacht: we kunnen het niet bij die ene keer laten.’
Het bezoekersaantal groeit gestaag in de jaren die volgen. In 2019, de laatste editie voor de coronacrisis, trekt de herdenking zo’n honderd mensen. Bij de ingang van de Romaanse kerk in Marum hangt naast de Nederlandse driekleur ook de Molukse vlag.
‘De Molukkers hebben hun eigen geschiedenis, maar ook zij hebben de oorlog en de verschrikkingen van Japan meegemaakt’, zegt Simon, die met flyers door Molukse wijken in het Noorden trekt om mensen uit te nodigen.
Toespraak van burgemeester
Simon wil met de herdenking laten zien wat er gebeurd is in Indonesië. ‘We mogen niet vergeten dat het een stukje Nederland was’, zegt hij. ‘Door te herdenken, erken je ook het bestaan ervan. Dat is belangrijk voor de Indische Nederlanders. Zo van: jullie zijn er ook.’
De herdenking begint zondag om 19.00 uur bij de Romaanse kerk aan de Noorderringweg 41 in Marum. Burgemeester Ard van der Tuuk van de gemeente Westerkwartier geeft een toespraak. Na een moment van stilte vertellen vier sprekers over hun opa of oma, leden van de eerste generatie die de oorlog hebben meegemaakt. De bijeenkomst is ook te volgen via RTV Zulthe (Ziggo kanaal 43, KPN kanaal 1460, Telfort kanaal 1460, T-Mobile kanaal 860).
Wie zijn de Indische Nederlanders?
Indische Nederlanders zijn Nederlanders met een familiegeschiedenis in Nederlands-Indië. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vormden zij vanwege hun Nederlandse nationaliteit een doelwit voor de Japanse bezetter. In de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd die daarop volgde, werden zij om dezelfde reden vervolgd. In vijf golven vertrokken in totaal zo’n 300.000 Indische Nederlanders naar Nederland.
