Het gaat niet lukken om de grutto in Nederland te redden als de regels voor de jacht op vossen worden gehandhaafd, zeggen weidevogelbeschermers. De vos zou in het voorjaar een groot deel van de eieren oppeuzelen. De roep om soepelere regels voor het bejagen van vossen vindt voorlopig geen gehoor.
‘Het is eigenlijk onbegonnen werk’, verzucht Bauke Brouwer, terwijl hij door een weiland van boer Tjaard Hofman bij Niezijl loopt. ‘We willen graag weidevogels beschermen, maar zolang er zoveel vossen zijn, gaat dat niet lukken.’
‘Beheer is bijna onmogelijk’
Brouwer is als jager lid van Wildbeheereenheid Noordelijk Westerkwartier. Die eenheid wordt onder meer ingezet voor predatiebeheer: het bejagen van roofdieren zoals de vos. Maar dat beheer is zo goed als onmogelijk geworden, zeggen de jagers.
De vos behoort tot de zogeheten vrijgestelde soorten, waarop onder voorwaarden gejaagd mag worden. In Groningen betekende dit voorjaar dat vossen alleen overdag mogen worden geschoten. ‘Maar dan zie je ze bijna niet’, zegt Brouwer. Ook mag er ’s avonds en ’s nachts met behulp van een lichtbak met rood licht worden gejaagd. De jagers vinden dat dat niet werkbaar is. Volgens hen kan de vos veel beter worden bestreden als er een warmtebeeldcamera op het geweer mag worden gebruikt. Maar dat is verboden.
Steeds minder grutto’s
Vossen, maar ook steenmarters en andere predatoren hebben het in het voorjaar voorzien op de eieren van weidevogels, zoals de grutto en de scholekster. Dat zijn vogels die beschermd zijn, omdat het aantal broedparen snel minder wordt. Met name de grutto heeft het moeilijk.
Het aantal grutto’s in Nederland loopt per jaar met ongeveer 5 procent terug. In 1970 waren er 120.000 broedparen in ons land, nu zijn het minder dan 30.000. De grutto is onze nationale vogel, ruim driekwart van alle grutto’s in Europa broedt in Nederland. Doordat er steeds meer monotoon uitgestrekt grasland is in Nederland, zijn er steeds minder plekken waar ze kunnen nestelen.
Er is een ‘aanvalsplan Grutto’ opgesteld, waarin gewerkt wordt aan betere broedmogelijkheden en bescherming van deze vogel. Zo krijgen boeren subsidie voor maatregelen die het grutto’s en andere weidevogels makkelijker maken om zich voort te planten. Er worden natte plasdrasgebieden ingericht, er wordt kruidenrijk grasland gekweekt, en het gras wordt op sommige plaatsen later gemaaid, zodat kuikens de kans krijgen om vliegvlug te worden.
‘Het is vijf over twaalf’
Dat gebeurt met name in de zogeheten weidevogelkerngebieden. De provincie Groningen steekt veel geld in het stimuleren van de maatregelen, maar dat heeft volgens jager Brouwer geen zin: ‘De vos weet precies waar die gebieden zijn’, zegt hij. ‘Ze beschouwen het gewoon als een gedekte tafel: ze kunnen zo aanschuiven. En wat betreft het redden van de grutto: het is inmiddels geen vijf voor twaalf meer, maar vijf óver twaalf.’
Dat wordt beaamd door boer Tjaard Hofman. ‘Er waren dit jaar op mijn land elf nesten van scholeksters, maar er is geen enkel ei uitgekomen! De aardigheid om je ervoor in te zetten is ervan af.’
De manier waarop vossen in Groningen bejaagd mogen worden, wordt vastgesteld door de minister (overdag via de landelijke vrijstelling) en door de Gedeputeerde Staten (’s nachts via een ontheffing). Het provinciebestuur baseert zich daarbij op het faunabeheerplan dat vastgesteld wordt door de Fauna Beheer Eenheid (FBE).
Strenge voorwaarden
Henny van Koot is secretaris-directeur van de FBE. Volgens hem vereist het schieten van vossen een zorgvuldige afweging: ‘Er is veel waardering en respect voor de vele vrijwilligers die streven naar een optimaal broedsucces van weide-, maar ook van akkervogels. Geld noch moeite worden daarbij gespaard. Maar je moet niet vergeten dat het doden van vossen en andere predatoren is gebonden aan strenge voorwaarden, die zijn gesteld in de Wet natuurbescherming. Doden van predatoren is het uiterste middel, waar je pas aan toekomt als je de zogeheten escalatieladder hebt toegepast. Dat wil zeggen dat je eerst andere alternatieve methoden hebt ‘afgepeld’.’
Hij vervolgt: ‘Je moet onder meer feitelijk kunnen aantonen dat de vos inderdaad verantwoordelijk is voor een groot deel van de predatie. Doe je dat niet, dan wordt de uitvoering van het beleid in een bezwaar- en beroepsprocedure onderuit gehaald. Dat is ook meerdere keren in Groningen gebeurd.’
Andere predatoren
Volgens Van Koot moet bovendien niet alleen naar de rol van de vos worden gekeken: ‘De weidevogels kunnen ook worden belaagd door onder andere steenmarters, huiskatten, kraaien, reigers en ooievaars. Met predatie-onderzoeken wordt geprobeerd voldoende data te verzamelen om predatoren effectief aan te kunnen pakken. Je kunt niet zeggen: ‘maar in Noord-Holland of Utrecht is het wél aangetoond, dus dan zal het hier ook zo zijn’. Je zult die noodzakelijke data echt in de regio zélf moeten verzamelen.’
Over het ’s nachts schieten met een warmtebeeldcamera op het geweer is Van Koot niet enthousiast: ‘Dat heeft een veiligheidsrisico. Bij gebruik van zo’n camera heb je een beperkt dieptebeeld, en met nagenoeg horizontaal schieten moet je, zeker als het donker is, rekening houden met grote risico’s. Als je kunstlicht gebruikt, heb je de omgeving beter in beeld. Bovendien blijft de vos even stilstaan als hij wordt gevangen in een lichtbundel, en dat is het moment waarop je kunt schieten.’
In Friesland wel
Bauke Brouwer is teleurgesteld over de opstelling van de FBE. ‘We hebben vele wildcamera’s in de weidevogelgebieden geplaatst, en kunnen vaststellen dat vossen heel veel eieren pakken. En wat betreft het jagen met een warmtebeeldcamera: door zo’n kijker kun je de omgeving juist veel duidelijker in beeld krijgen dan met een lichtbak.’ Brouwer wijst erop dat een paar kilometer verderop, in Friesland, wel ’s nachts met een warmtecamera op vossen mag worden gejaagd. ‘Waarom hier dan niet?’, vraagt hij zich af.
Overigens is het sinds kort in Groningen óók verboden om met behulp van gekleurd licht ’s nachts op vossen te jagen. Die ontheffing is komen te vervallen nadat dierenbeschermingsorganisaties Fauna4Life en Animal Rights er bezwaar tegen hadden gemaakt. Om op vossen te mogen blijven jagen zal er een nieuwe ontheffing moeten komen, die de toets der kritiek wél kan doorstaan.
‘Het is normaal dat er eieren worden opgegeten’
Secretaris Pauline de Jong van Fauna4Life: ‘Volgens ons hoeft predatie geen probleem te zijn. Het is normaal dat er eieren door de vos en andere predatoren worden gegeten. Daarom leggen grutto’s ook meerdere eieren en doen ze dat jaren achter elkaar. Uiteindelijk hoeven ze maar twee jongen groot te brengen om de soort in stand te houden.’
Ze vervolgt: ‘Als je de grutto meer kans wil geven, kun je beter de omstandigheden verbeteren. Wat dat betreft biedt een omslag in de veeteelt ook kansen. Door meer natuurlijk beheer krijg je een robuust systeem waarin de weidevogels meer kans hebben.’
‘We laten ons niet gebruiken’
Maar volgens Brouwer is het weidevogelbeheer in Groningen ten dode opgeschreven als de regels onveranderd blijven: ‘We hebben als Wildbeheereenheden in Groningen gezegd: ‘Dit is geen effectieve manier. Zo laten we ons niet gebruiken, dat gaan we niet doen.’
