Veenhuizen heeft geen alledaagse historie. Van een plek waar van oudsher bedelaars, alcoholisten en wezen werden opgevangen, groeide het uit tot een gevangenisdorp waar zelfs de meest zware criminelen van Nederland hun straf uit zitten. Schrijver Clemens van den Brink (1940) werd geboren in een bewakerswoning van het Oude Tweede Gesticht in Veenhuizen. Op latere leeftijd besloot hij de verhalen, die door zwijgplicht en afzondering nooit verteld werden, toch op te schrijven.
Het resulteerde in een trilogie over de gevangenis. Nu komen er tegelijkertijd twee nieuwe boeken van hem uit.” Er zijn wel boeken over Veenhuizen, maar met name over de gevangenis zelf”, begint Van den Brink. “Je las nooit iets over wat zich daarbinnen afspeelde.”
Bajesverhalen komen tot leven
Voor hem op tafel ligt zijn trilogie van 1818-2018 over de gevangenis op tafel. Zoon Ivo heeft inmiddels dezelfde interesse in Veenhuizen en samen herschrijven ze op basis van de trilogie de drie delen met hulp van AI. “De waargebeurde Bajesverhalen uit die tijd komen tot leven in de stijl van nu. Het is daarom ook voor de jeugd interessant,” zegt van den Brink” Hij stopt op een pagina en wijst naar de foto: “Doormiddel van AI, zie je de mens achter de gedetineerde in zijn werk en in de historische achtergrond om het verhaal nog meer tot leven te laten komen. De bedoeling van de driedelige serie is, om gedetineerden een nieuw en spannend menselijk gezicht te geven.”
Zo ook zwaarder gestrafte misdadigers zoals Gerrit de Stotteraar, de treinkapers, Willem Holleeder, Cor van Hout en Klaas Bruinsma die na 1940 ook in Veenhuizen terechtkomen. “Ik heb tot 2000 nooit geweten dat ook die zware criminelen daar zaten”,” blikt hij terug.”
Zwembad op terrein gevangenis
Verhalen over die grote namen zijn ook terug te lezen in het tweede nieuwe boek ‘Uit de Bajes’ dat onlangs is uitgekomen. Daarin speelt onder andere Cor van Hout een belangrijke rol. Door de diverse privileges die hij krijgt, zorgt hij er mede voor dat een zwembad op het terrein wordt aangelegd in Norgerhaven. Het verhaal wil dat de arbeiders, die daar aan het werk zijn, een kijkje over de muur nemen en zien hoe Cor met zijn vrienden lekker liggen te zonnen,” vertelt Van den Brink.
In ‘Uit de Bajes ‘ staat daarnaast een ‘best of’ van de Bajesverhalen, die wordt aangevuld met de meest opmerkelijke belevenissen van bewakers en ex-gevangenen. “Kort geleden sprak ik met ex-gedetineerden die daar samen met Willem H. en Cor hebben gezeten. Dat bizarre verhaal van het zwembad en de meest spectaculaire uitbraak van twee gedetineerden op klaarlichte dag, komen ook terug in het boek.”
Verhalen moeten herleven
Inmiddels is Van den Brink al bijna twintig jaar bezig met het onderzoek naar de bajesverhalen. Van stoppen wil hij nog niks weten. “Je bent nooit klaar”, zegt hij glimlachend. “Er komen steeds meer nieuwe, tot nu toe geheime verhalen. Binnenkort ga ik samen met Ivo en een ex-gedetineerde in gesprek die ook in Veenhuizen heeft gezeten met Cor van Hout. Van Noordsingel in Rotterdam werd hij overgeplaatst naar Veenhuizen.”
Hij vervolgt: “Ik vind het belangrijk dat bepaalde bajesverhalen naar buiten komen en niet alleen de feiten over de gebouwen en jaartallen. Het zijn de geheimen van het bajesdorp die tot 1985 het ontoegankelijke Veenhuizen beheersen door zwijgplicht. Het wordt tijd dat mensen en verhalen van toen herleven. Daarbij wil ik de mens achter de gevangene laten zien, voordat de verhalen verloren gaan.” Meer informatie is te vinden op de website: www.bajesverhalen.nl
