Een pikzwarte nacht voor Leek: Op 27 november 1942 werden 34 Joodse inwoners thuis tijdens hun Shabbatavond overvallen door een razzia. De groep, die voornamelijk bestond uit vrouwen en kinderen, werd midden in de nacht gearresteerd en vervolgens gevangen genomen in het voormalige gemeentehuis van Leek. De dag daarna zouden zij gedeporteerd worden naar kamp Westerbork.
Die nacht mag nooit vergeten worden, vond de Samuel Levie Stichting. Daarom gingen zij twee jaar geleden met de gemeente Westerkwartier in gesprek. Op de locatie van het voormalige gemeentehuis in Leek komt namelijk een woonwijk. “We willen niet dat het verhaal verloren gaat”, zegt Van der Zwaag. “Het is een belangrijke plek. Niet alleen het gemeentehuis waar de vrouwen en kinderen gevangen zaten, maar ook het huis daartegenover. Daar woonde namelijk de Joodse familie Van Dam. Het was ook de plek waar de rails langsliepen. Dat hele plaatje maakt het een belangrijk gedenkpunt.”
Geen idee wat hen te wachten stond
In het Joodse Schooltje liggen briefkaartjes die tijdens die beruchte nacht zijn geschreven. “Ze hadden geen idee wat hen te wachten stond. Een deel van de vrouwen had zelfs kleding meegenomen voor hun mannen, die in de zomer al waren weggevoerd. Ze dachten dat ze herenigd zouden worden.”
Burgemeester Ard van der Tuuk verwijst tijdens de onthulling ook naar deze briefkaartjes. Met name het briefje van Roosje Oudgenoeg-Gudema maakte indruk, vertelt hij: “Ze schreven ‘Wat ons te wachten staat, weet ik niet. Maar we houden moed hoor’. Later schreef ze nog een keer, vanuit Westerbork: ‘Het is hier vreselijk. Ik ben blij dat we hier weggaan. Het beste allen. We komen terug hoor.’ Dat heeft niet zo mogen zijn.”
Joodse Gemeenschap leeft zo voort
Van der Zwaag is blij dat het gedenkteken er is gekomen: “De Joodse gemeenschap van Leek leeft mede door dit gedenkteken voort in onze herinnering”, zegt ze. “Het wordt ook zeer gewaardeerd door de Joodse bevolking. Het is een plek waar je altijd langs kunt gaan om te kijken en te herdenken.”
Ook Van der Tuuk benadrukte het belang van het monument: “Het vertelt het verhaal van een pijnlijk deel van onze geschiedenis dat we onder de aandacht moeten houden”, sprak hij. “Opmerkelijk is namelijk dat de vervolging van de Joodse inwoners in dit dorp nooit echt de aandacht heeft gekregen die deze ongelooflijk wrede daad verdient.”
Onthulling
Rabbijn David Gaillard, burgemeester Van der Tuuk en Jan Willem Slotema onthulden het monument samen met twee leerlingen van OBS De Flint. Daarna legden zij, geheel volgens de Joodse traditie, een steentje neer.
