De avonden zijn alweer vroeg donker. Fietsers lopen daardoor meer risico, vooral in de drukke avondspits. Duidelijk zichtbaar zijn als fietser is daarom belangrijk om ongelukken te voorkomen. Om de zichtbaarheid te verbeteren komen twee studenten, Luci Santema (TU Delft) en Douwe Korver (VU Amsterdam), met een nieuw concept fietsverlichting.
Traditionele verlichting
Traditionele fietsverlichting verlicht vooral de voorkant en achterkant. Uit onderzoek van TNO blijkt echter dat het verlichten van bewegende benen een fietser 52% eerder zichtbaar maakt, en dat 24% eerder herkenbaar is als fietser. Het gaat volgens de onderzoekers om seconden die het verschil kunnen maken in het voorkomen van een aanrijding.
Ongevallen
Volgens de cijfers van het CBS over 2024 kwamen in Nederland 246 fietsers om het leven; ongeveer 74.000 belandden op de spoedeisende hulp. Veel ernstige ongevallen gebeuren bij kruispunten in de schemering of in het donker, waar fietsers van opzij vaak moeilijk zichtbaar zijn. Organisaties zoals Veilig Verkeer Nederland en SWOV waarschuwen regelmatig voor de verhoogde risico’s in de donkere tijd.
Biomotion
Santema en Korver ontwikkelden daarom een zogenoemde Biomotion-verlichting, de ‘Ziemi’. In plaats van een statisch licht op de fiets, verlicht het systeem de trappende benen van de fietser zelf. Santema: “Daardoor ziet een automobilist meteen dat er een fietser aankomt.” Korver geeft aan dat mensen zich daadwerkelijk veiliger voelen. “Wij hebben een uitgebreide test gedaan onder 18.000 mensen. Daarop hebben 15.000 gereageerd. Ruim 98% voelde zich veiliger met deze nieuwe verlichting in het donker.”
Aanvullende verlichting
Nu kan het zo overkomen dat de nieuwe soort verlichting alleen is gericht op de fietser zelf. Maar de fietser wil in het donker natuurlijk zelf graag de weg kunnen zien. Korver benadrukt daarom dat het gaat om een aanvullende verlichting. “Het is niet in de plaats van een koplamp. De lamp is bedoeld als extra vorm van verlichting.”
Kwetsbaarheid
Een voordeel kan ook een nadeel hebben. Iemand die kwaad in de zin heeft kan juist eerder zien of een aankomend fietser mogelijk kwetsbaar is. Korver: “De lamp is voor de fysieke veiligheid: je valt meer op. Het is niet gericht op de sociale veiligheid. Maar als iemand zich onveilig voelt: er zit uiteraard gewoon een knopje op, waarmee je de lamp uit kunt doen. Je bepaalt het zelf.”
Octrooi
Korver geeft aan dat er voor de Ziemi octrooi is aangevraagd. Andere fabrikanten mogen het product dus niet namaken. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, omdat het immers concreet gaat om de veiligheid van fietsers. Het zou dan juist in ieders belang zijn, als meerdere fabrikanten een dergelijke lamp kunnen maken. En zo snel mogelijk. Korver: “Nee, dat mag dus niet. Maar natuurlijk kunnen bijvoorbeeld gemeenten subsidie verstekken, om zoveel mogelijk mensen te helpen aan de Ziemi.”
Extra verlichting
Een octrooi is ervoor bedoeld dat andere fabrikanten een product niet kunnen namaken. Dat hoeft strikt genomen niet uit te sluiten dat een vindingrijke fietser zelf een veilige oplossing kan verzinnen voor een lamp, binnen de regels van de wet. En zolang de wet de Ziemi niet voorschrijft. Het staat iedereen namelijk vrij een lamp op een fiets te plaatsen, zolang die andere weggebruikers niet hindert of verblindt, niet flikkert, wit of geel licht geeft, of eventueel rood licht (achter).
