Sinds 2014 wordt de Herdenking van het Einde van de Japanse Bezetting in Voormalig Nederlands Indië in Marum gevierd, rond het oorlogsmonument in Marum. Ook op 15 Augustus dit jaar, en is vanaf 18.45 uur live te beluisteren op Rtv Zulthe.
Het programma van de Herdenking bestaat uit twee delen. Het eerste gedeelte zal plaats vinden buiten de Hervormde kerk aan de Noorderringweg in Marum, rondom het oorlogsmonument.
Na een korte pauze zal de Herdenking worden voortgezet in de Kerk. Aan de hand van een poesaka (erfstukken) vertellen mensen in 10 minuten hun verhaal. Opvallend is hoeveel jongeren hiervan gebruik maken. Verhalen over het zwijgen van hun ouders en grootouders. Het respect voor hun hoe zij zich in een “nieuw vaderland” gehandhaafd hebben en een plek weten te creëren om te wonen, werken en hun kinderen op te voeden.
Het programma 2023
Het programma in Marum begint, zoals elk jaar, om 19:00 uur. Een tijdstip waarop iedereen kan komen. Na het werk, omdat 15 augustus nog steeds geen officiële nationale dag is.
Het Programma
18:50 – 19:00 Kerkklok luidt
19:00 – 19:05 Harmonie speelt
19:05 – 19:07 Welkomstwoord burgemeester Ad van der Tuuk
19:07 – 19:15 Toespraak gedeputeerde T van Dekken
19:15 – 19:17 Taptoe geblazen door Jakob Renkema
19:17 – 19:19 2 minuten stilte
19:19 – 19:24 Wilhelmus en Maluku Tanah Airku door Harmonie.
Daarna Gedeputeerde, burgemeester, kinderen van krijgsgevangenen Birma spoorlijn en Nagasaki, belangstellenden leggen kransen en bloemen.
Afsluiting Aanwezigen worden uitgenodigd voor koffie/thee en programma in kerk.
Programma in de kerk
20:00 – 20:03 Welkomst woord voor het 2de deel van
de Herdenking
20:05 – 20:15 Cora Sametini een verhaal over de baby’s in de kampen.
20:20 – 20:30 Els van der Weele een verhaal over haar vader en Jappan Kamp.
20:35 – 20:45 Bram Pikkemaat een verhaal over zijn oma.
20:50 – 21:10 Peter Matahelumual over Herdenken en Gedenken
Napraten met een hapje en drankje
Een belangrijk verschil met de Herdenking in Den Haag is: In Marum herdenken we alle Nederlandse en Molukse burgerslachtoffers en militairen die gesneuveld, of vermoord zijn in voormalig Nederlands Indië later Indonesië, vanaf 1940 totdat de laatste Nederlanders veilig in Nederland aankwamen in 1960. Dat was voor veel Nederlanders een oorlogsperiode van 20 jaar. In Den Haag wordt de capitulatie van Japan in Voormalig Nederlands Indië herdacht en de slachtoffers gevallen tussen 1940 en 1945, maar niet de slachtoffers van de onafhankelijkheidsstrijd die daarop volgde.
Dit samenzijn duurt iets meer dan een uur waarna een drankje en natuurlijk de Indische snacks klaarliggen. Iedereen is dan vrij om naar huis te gaan, maar meestal loopt het behoorlijk uit.
Tijdens de vorige Herdenking bleek dat er heel veel mensen uit de 3 Noordelijke provincies naar Marum kwamen. Het zorgde er ook voor dat er heel veel vragen gesteld werden tijdens het tweede deel van het programma in het kerkje. Het blijkt elk jaar weer hoe onbekend de geschiedenis van de Indische Nederlanders en Molukkers is. Wat er in die verre “provincie” van Nederland onder de tropenzon gebeurd is en hoe men er leefde.
Waarom herdenken wij 15 augustus.
Toen Nederland op 5 mei 1945 bevrijd werd was er voor de inwoners van voormalig Nederlands-Indië echter nog geen uitzicht op een bevrijding van de Japanse bezetting. De druk van de Japanse overheersing voor alle inwoners van dat land en de landen erom heen was zeer zwaar.
Op 4 mei gaat de aandacht van de (Nationale) Herdenking vooral uit naar de gevolgen van de oorlog tegen nazi-Duitsland. De feestelijke viering de dag erna is de herdenking van de bevrijding van de Nazi-bezetter in Nederland.
Echter zo heel anders is de geschiedenis van de mensen met Indische oorlogsachtergrond verlopen dat de activiteiten op 4 en 5 mei bij lange na niet bij de behoeften van deze groep aan sluiten.
Pas op 15 Augustus 1945 capituleerde Japan in dit gebied en kwam er een einde aan de oorlog. Voor de mensen in o.a. Indië betekende dit nog niet dat er sprake was van een bevrijding. Omdat de geallieerden Indië nog niet binnen waren getrokken kregen de Japanse militairen de opdracht de orde en de rust te bewaren tot de geallieerden de macht in dat land konden overnemen.
Twee dagen na de capitulatie van Japan, 17 augustus 1945, verklaarden een invloedrijke groep Indonesiërs onder druk van hun jonge achterban Indonesië onafhankelijk van zowel Japan als Nederland. Het gevolg was dat Indonesische strijdgroepen alles op alles zetten om wapens van het Japanse leger te pakken te krijgen. Dit om te voorkomen dat de Nederlanders hun voormalige machtspositie terug zou nemen. De onafhankelijkheidsoorlog was een feit dat met heel veel geweld en moordpartijen gepaard ging.
Velen van de zogenaamde buitenkampers (waaronder veel Indo-Europeanen en Chinezen) en ex-kampers belandden in een concentratiekamp nu onder regime van Indonesische “vrijheidsstrijders” of werden op gruwelijke wijze vermoord.
Uiteindelijk leidt deze oorlog op 27 december 1949 tot de onafhankelijkheid van Indonesië. Het gevolg hiervan was dat velen gedwongen werden te kiezen tussen Nederlander zijn of Indonesiër worden. Een keuze tussen blijven of vertrekken. In de jaren na 1945 tot 1958 worden zo’n 300.000 mensen noodgedwongen verscheept naar Nederland. Van hun zijn er velen nog nooit in Nederland geweest. Hun “roots” liggen in Indië. Ondanks hun dramatische oorlogsgeschiedenis, wordt het deze mensen duidelijk gemaakt dat er voor hun trauma’s en ervaringen géén plaats is in Nederland dat net een “eigen” oorlog achter de rug had. Er was geen ruimte voor de verhalen over die ”Verre Aziatische oorlog.
Het einde van de Tweede Wereldoorlog luidde voor deze groep mensen geen periode van herstel in, maar markeerde het voortschrijdende verlies van have en goed (bezittingen van Nederlanders werden genationaliseerd door Indonesië) en men verloor status en geboorteland.
Met andere woorden een compleet verlies van een manier van leven, cultuur en identiteit.
Het enige dat overbleef voor de betrokken Indische-Nederlanders was zonder protest en geluidloos aanpassen aan de cultuur en de manier van leven in het nieuwe land, hun “moederland”. De Indische “arbeidsethos” van extra hard werken heeft ertoe geleid dat onopgemerkt de Indisch Nederlandse gemeenschap opging in de heersende cultuur en maatschappij.
Ingrijpende gebeurtenissen herdacht.
Elk jaar op 15 augustus worden de ingrijpende gebeurtenissen van de Japanse overheersing en de daaropvolgende vrijheidsstrijd van Indonesië herdacht in gezelschap van familie en personen met eenzelfde gedeelde “Indische” achtergrond en Molukse, net zoals de mensen die de verschrikkingen van de oorlog met nazi-Duitsland hebben meegemaakt het op 4 en 5 mei herdenken.
Het initiatief van ir. G. S. Vrijburg heeft de eerste herdenking pas in 1970, 25 jaar na de overgave van Japan, tot stand gebracht. Bij deze eerste herdenking zijn ook Koningin Juliana, Prinses Beatrix en Prins Claus aanwezig geweest.
Oorspronkelijk had deze gebeurtenis een eenmalig karakter. Velen bleken de behoefte te hebben aan een herhaling van deze gelegenheid tot herdenken van de vele honderdduizenden slachtoffers, het leed en de verschrikkingen. Stichting Herdenking 15 augustus 1945 wordt opgericht, met als beschermheer ZKH Prins Bernhard, om een jaarlijkse herdenking en ontmoeting te organiseren. Vanaf dat ogenblik wordt ieder jaar de herdenking op 15 augustus georganiseerd in Den Haag.
Na 1988, het jaar dat het Indisch Monument in Den Haag wordt onthuld door Koningin Beatrix, wordt de herdenking ieder jaar in Den Haag georganiseerd. Het heeft dan 43 jaar geduurd voordat de Indisch-Nederlandse gemeenschap eindelijk een erkenning van de gebeurtenissen in Indië/ Indonesië heeft gekregen met een monument dat het lijden van alle landgenoten in Azië tijdens de 2de Wereldoorlog en de periode erna symboliseert.
Pas in 1999 erkent kabinet Kok 15 augustus als het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden.
Herdenking ook in de stad Groningen
Sinds 2014 is Tony Simon bezig om deze herdenking in een breed kader te krijgen. Het liefst landelijk, net zoals 4 en 5 mei gevierd wordt. Dit jaar sluit stad Groningen aan met de Herdenking op het Martini kerkhof . Op 15 augustus om 17:30 rond het Provinciale Herdenkingsmonument op het Martini kerkhof.
